مقاله معماری اسلامی

مقاله معماری اسلامی

مقدمه:

در نگاهى به معمارى و هنر اسلامى دو وجهه نظر معنوى و صورى  درآراءمستشرقینى چون‏«بوركهارت‏»و«كربن‏»از یكسو و«آرنولد»و«گدار»از سوى دیگرظهورى كامل دارد. بوركهارت و كربن و اتینگهاوسن چنان به هنر اسلامى نگریسته‏اند كه‏حتى در خانه ساده كعبه جهانى از رمز و راز دیده‏اند ،در حالى كه نگاه پوزیتویستى گدارو آرنولد و كونل به معمارى و نقاشى چنان است كه گویى اسلام در آغاز چون فكر واندیشه مردم بادیه نشین،برهوتى بى‏فكر و هنر بیش نبوده است ⁽³⁾ .هر چند میان این دواندیشه جدایى و شقاقى بنیادى وجود دارد،اما گهگاه به هم نزدیك مى‏شوند.گدار كسانى‏را كه هنر معمارى اسلامى را اغلب از طریق مطالعه در عناصر مختلف ایرانى،بیزانسى وغیره مورد مطالعه قرار مى‏دهند مورد انتقاد قرار مى‏دهند.به عقیده او هنر قبل از هر چیزانعكاس روح هنرمند و جلوه نمایان قدرتهایى است كه آن را رهبرى مى‏كنند،و تكنیك‏معمارى هم مانند تكلم جز وسیله ابراز و آلتى در خدمت‏«روح‏»نیست.عامل اصلى درمعمارى هم بیش از هر چیز وجود معمار است و اصل مهم در هنر معمارى یك قوم، روح‏اجتماعى آن قوم است.به نظر گدار معمارى یونان نه یك طریقه ساختمان بلكه عصاره‏نمایان روح موزون پسند قوم یونانى است.معمارى رومى از ریشه گرفته تا شاخ و برگش‏مظهر صفات نظم و قدرت و اوتیلیتاریسم(مذهب سودانگارى)آنان است كه از ممیزات‏روح رومى برشمرده مى‏شود.معمارى بیزانسى پرتوى از آمیزش روح آسیایى و یونانى‏بیزانس است،چنانكه كلیساهاى بزرگ غرب عظمت روح و پرستش آنان را مى‏نماید. على رغم این نظر،او مجددا از نظرگاه معنوى و روحانى درباره هنر اسلامى دور مى‏شود. گدار معتقد است كه روح اسلام در آغاز عقیم بود و جز اصول اخلاقى چیزى همراه‏نداشت. از این نظر نمى‏توانست‏با ایجاد الهامى یك هنر جدید را ابداع كند.از این لحاظ گدار،اسلام را براى ابداع هنرى به مراتب ضعیفتر از مسیحیت محسوب مى‏دارد⁾ . به همین جهت نیز او معمارى اسلامى را مبدع نمى‏داند.به این معنى كه به زعم او اغلب آنچه‏در اسلام ابداع شد بسیار بد و نا موزون بود،چون نه شكل تازه‏اى در ساختمان ابداع نمودو نه یك روش پارتنون (Partenon) و پانتئون (Pantheon) ساختمانى را تكمیل كرد.ازاین نقطه نظر هیچیك از ساختمانهاى اسلامى قابل مقایسه با«پانتئون رم‏»یا«كلیساى‏آمین‏» (Amiens) نیستند.مساجد هم رویهمرفته جنبه اقتباسى دارند.