مقاله تهذیب اخلاق و پرورش فضائل اخلاقی

معرفی و بخشهایی از متن مقاله تحقیقاتی تهذیب اخلاق و پرورش فضائل اخلاقی

اضافه بر آنچه تاکنون براى پیشرفت برنامه تهذیب اخلاق گفته ایم، امور دیگرى وجود دارد که تاثیر بسزائى در مبارزه با رذائل اخلاقى و تقویت اصول فضائل در وجود آدمى دارد که از جمله امور زیر را مى توان برشمرد:

پاک بودن محیط

بى شک وضع محیط اجتماعى زندگى انسان اثر فوق العاده اى در روحیات و اعمال او دارد چرا که انسان بسیارى از صفات خود را از محیط کسب مى کند. محیطهاى پاک غالبا افراد پاک پرورش مى دهد و محیطهاى آلوده غالبا افراد آلوده.

درست است که انسان مى تواند در محیط ناپاک، پاک زندگى کند و بعکس در محیطهاى پاک سیر ناپاکى را طى کند و به تعبیر دیگر، شرایط محیط علت تامه در خوبى و بدى افراد نیست ولى تاثیر آن را به عنوان یک عامل مهم زمینه ساز نمى توان انکار کرد.

ممکن است کسانى قائل به جبر محیط باشند - همان گونه که هستند - ولى ما هر چند جبر را در تمام اشکالش نفى مى کنیم اما تاثیر قوى عوامل زمینه ساز را هرگز انکار نخواهیم کرد...

رابطه اخلاق و تربیت خانوادگى در احادیث اسلامى

بى شک نخستین مدرسه هر انسانى دامان مادر و آغوش پدر اوست، و در همین جا است که نخستین درسهاى فضیلت یا رذیلت را مى آموزد. و اگر مفهوم تربیت را اعم از تکوینى و تشریعى در نظر بگیریم نخستین مدرسه رحم مادر و صلب پدر است که آثار خود را بطور غیر مستقیم در وجود فرزند مى گذارد، و زمینه ها را براى فضیلت و رذیلت آماده مى سازد.

در احادیث اسلامى تعبیرات بسیار لطیف و دقیقى در این قسمت وارد شده که به بخشى از آن ذیلا اشاره مى شود:

1- على علیه السلام فرمود: حسن الاخلاق برهان کرم الاعراق; اخلاق پاک و نیک، دلیل وراثتهاى پسندیده انسان (از پدر و مادر) است.

به همین دلیل در خانواده هاى پاک و با فضیلت غالبا فرزندانى با فضیلت پرورش مى یابند و بعکس افراد شرور غالبا در خانواده هاى شرور و آلوده اند.

2- در حدیث دیگرى از همان حضرت مى خوانیم: علیکم فى طلب الحوائج بشراف النفوس و ذوى الاصول الطیبه فانها عندهم اقضى وهى لدیهم ازکى; در طلب حوائج به سراغ مردم شریف النفس که در خانواده هاى پاک و اصیل پرورش یافته اند بروید، چرا که نیازمندیها نزد آنها بهتر انجام مى شود و پاکیزه تر صورت مى گیرد!

3- در عهد نامه مالک اشتر در توصیه اى که على علیه السلام به مالک درباره انتخاب افسران لایق براى ارتش اسلام مى کند، چنین مى خوانیم: ثم الصق بذوى المروءات والاحساب و اهل البیوتات الصالحه والسوابق الحسنه ثم اهل النجده و الشجاعه والسخاء و السماحه فانهم جماع من الکرم و شعب من العرف; سپس پیوند خود را با شخصیتهاى اصیل و خانواده هاى صالح و خوش سابقه برقرار ساز و پس از آن با مردمان شجاع و سخاوتمند و بزرگوار، چرا که آنها کانون فضیلت و مرکز نیکى هستند.

4- تاثیر پدر و یا مادر آلوده در شخصیت اخلاقى فرزندان تا آن اندازه است که در حدیث دیگرى از امام صادق علیه السلام آمده است: ایما امراه اطاعت زوجها و هو شارب الخمر، کان لها من الخطایا بعدد نجوم السماء، و کل مولود یلد منه فهو نجس; هر زنى اطاعت از همسرش کند در حالى که او شراب نوشیده (و با او همبستر شود) به عدد ستارگان آسمان مرتکب گناه شده است و فرزندى که از او متولد مى شود آلوده خواهد بود!

آمادگیهاى لازم براى پرورش فضائل اخلاقى

1- پاک بودن محیط

2- نقش معاشران و دوستان

نقش معاشران در روایات اسلامى

تاثیر معاشرت در تحلیلهاى منطقى

3- تاثیر تربیت خانوادگى و وراثت در اخلاق

رابطه اخلاق و تربیت خانوادگى در احادیث اسلامى

4- تاثیر علم و آگاهى در تربیت

نتیجه

رابطه علم و اخلاق در احادیث اسلامى

5- تاثیر فرهنگ جامعه در پرورش فضائل و رذائل

رابطه آداب و سنن با اخلاق در روایات اسلامى

چگونگى تاثیر عمل در اخلاق در روایات اسلامى

7- رابطه اخلاق و تغذیه

رابطه تغذیه و اخلاق در روایات اسلامى

صفات اخلاقى و اعمال اخلاقى